KANUNI ZA KILIMO BORA CHA BILINGANYA

Bilinganya  imo  katika   jamii   ya  mimea   inayohusisha   nyanya,  pilipili,  viazi  mviringo  na  nyanya  mshumaa.    Mboga  hii  ina   viini lishe  muhimu   kama  vile    madini  aina   ya  chokaa  na  chuma,  Vitamini  A,  B   na   C,  wanga,   protini  na  maji.    Mboga   hii    hutumika   kutengeneza  supu  au   kama  kiungo   katika  vyakula  mbalimbali.

Vilevile    huweza    kuhifadhiwa   kwa  kukatakata   vipande  na  kuwekwa  kwenye  makopo.

MAZINGIRA:

Zao    hili huhitaji   hali  ya  joto  la wastani,   udongo   wenye  kina  kirefu  na   rutuba   ya  kutosha  na  usiotuamisha   maji.  Kwa  kawaida   bilinganya   hulimwa  zaidi  ya  msimu  mmoja,    lakini    katika  nchi  za    Kitropiki  (joto)   zao   hili  hulimwa  kwa  msimu   mmoja.

 AINA:

Aina   za      bilinganya   zinazolimwa   kwa  wingi    katika   nchi  za  ukanda   wa   joto  ni  kama   zifuatazo;-

Black  Beauty:

Aina   hii   huzaa   sana,    matunda    yake  meusi,   makubwa,   na  ya  mviringo

Florida   Market.

Matunda    ya   Florida   Market  yana  umbo   la  yai.    Aina    hii    pia  huzaa   sana,    lakini   hushambuliwa  kwa   urahisi  na  ugonjwa  wa  mnyauko   bakiteria  (Bacterial   wilt)

Florida    High    Bush.

Matunda   yake  ni   makubwa  yenye    umbo   la   yai   na  rangi  ya  kijani  kibichi   iliyochanganyika   na  nyeusi.

Newyork Spineless.

Matunda       ya  Newyork     Spineless    ni  ya   mviringo,   makubwa  na  yana   rangi  ya  ya  zambarau.

Peredeniya.

Aina   hii   huzaa   sana,  matunda    yake  ni   makubwa  kiasi   na  yana   umbo  la  yai.

Aina   zingine    za  bilinganya   ni  matale,    Kopek  na   Rosita. Aina   hizi  huvumilia    sana mashambulizi    ya  ugonjwa   wa  mnyauko   bacteria.

KUOTESHA   MBEGU:

Mbegu    huoteshwa     kwanza   kwenye    kitalu  na  baadaye   miche   huhamishiwa     shambani.    Kabla    ya  kusia   mbegu,  tengeneza     tuta  lenye  upana  wa  mita  moja     na  urefu   wowote. Weka    mbolea  za   asili  kama    vile  samadi    au   takataka  zilizooza  vizuri,  kiasi  cha  ndoo    moja  au   mbili  katika    eneo  la  mita  mraba  moja.   Sia  mbegu  kiasi  cha   gramu  mbili  mpaka  tatu  (nusu   kijiko  cha  chai   chenye   ujazo   wa  gramu   tano)   katika  eneo   hilo.

SOMA; Huu Ndiyo Ufugaji Rahisi Kwako, Unaoweza Kukutoa Kwenye Umaskini.

Gramu  500  za  mbegu   zinatosha   kupandikiza  katika  eneo  la  hekta  moja.    Nafasi   kati  ya   mstari   na  mstari   iwe   sentimeta  10  hadi  15  na  kina  kiwe  sentimita   1.5.    Baada    ya  kusia  mbegu   fukia  na  tandaza   nyasi   kavu  na  kisha    mwagilia  maji. Endelea    kumwagilia   kitalu   kila  siku,    asubuhi  na  jioni,  hadi   mbegu  zitakapoota.    Mbegu   huota   baada  ya  siku   ya   10   hadi   12.

KUHAMISHA     MICHE:

Miche    huwa  tayari   kwa  kupandikizwa  shambani    baada  ya  wiki   sita  hadi   nane.    Wakati  huu   huwa na  urefu   wa  sentimita    15   mpaka   20   (sawa  na   urefu   wa  kalamu   ya  risasi).

Mwezi  mmoja   kabla  kupanda miche,  rutubisha   udongo   kwa  kuweka   mbolea  za  asili    zilizooza   vizuri.      Mbolea    hizi   ni  kama   samadi,  mbolea   vunde  na  mbolea    ya  kuku.

Weka    kiasi  cha   tani   10  hadi  20  kwa  hekta.    Kiasi   hiki  ni  sawa  na   kuweka  ndoo     moja  hadi  mbili    zenye ujazo   wa  lita  20  katika  eneo  la  mita  mraba  moja.    Mbolea   ya  mchanganyiko    aina  ya  N.P.K   yenye  uwiano    wa   20:10:10    huwekwa   kwenye  shimo    wakati  wa  kupandikiza  mche.  Kiasi    kinachohitajika    ni  gramu  tatu  hadi   tano   (sawa   na  nusu   kijiko  mpaka   kijiko  kimoja   kidogo   cha  chai)   kwa  kila  shimo.

Nafasi    ya  kupandikiza    hutegemea   aina   ya  bilinganya.   Aina   ndogo  hupandikizwa     katika  nafasi   ya  sentimita   80  mpaka   100 kutoka   mstari hadi   mstari  na  sentimita   50   mpaka   60  kutoka  mche  hadi  mche.  Aina    kubwa   hupandikizwa  katika  nafasi  nafasi    ya  sentimita  80   mpaka   100  kutoka  mstari  hadi  mstari na    sentimita    80   mpaka  90 kutoka  mche  hadi  mche.     Kazi    ya  kuhamisha    miche   ifanyike   kwa   uangalifu  mkubwa    ili  kuepuka   kuikata  mizizi.

SOMA;Badili Maisha Yako Kwa Kuwekeza Kwenye Kilimo Hiki Cha Vitunguu Swaumu.

KUTUNZA  SHAMBA:

·         Kuweka   matandazo.

Mara   baada  ya  kupandikiza  miche,    tandaza   nyasi   kavu.   Matandazo  husaidia    kuhifadhi   unyevu,  huzuia   magugu   yasiote  na   huongeza   rutuba   ya  udongo.

·        Palizi.

Hakikisha    shamba    ni  safi   wakati  wote  ili  kuzuia   ushindani    wa  chakula,   maji  na   mwanga  kati  ya  mimea  na  magugu.   Usafi  wa   shamba   pia  huondoa    maficho  ya  wadudu   waharibifu   na  huzuia  kuenea   kwa   magonjwa.

Mbolea.

Mbolea    ya  kukuzia  aina  ya   S/A   huwekwa    wiki  tatu  baada  ya   mmea   kuanza    kutoa  maua.   Kiasi   cha  gramu   tatu  hadi   tano  kuwekwa    kuzungukia    kila  mche.   Mbolea    iwekwe    katika  umbali   wa  sentimita   tano  mpaka   15   kutoka    kwenye  shina,   hutegemea  ukubwa   wa  mche.    Hakikisha   mbolea  haigusi  mmea.

Kukata  kilele.

Wiki  mbili  baada   ya  kupandikiza     miche,    kata  sehemu  ya   juu  ya  mmea (kilele)  kama   umepanda  aina   ndefu  ya  bilinganya.  Hii    itasaidia    kupata   matawi   matatu  hadi  manne   na  mmea    kutengeneza   kupata  matawi  matatu  hadi  manne  na   mmmea   kutengeneza  umbile  la   kichaka.    Matawi    yakizidi   manne  yaondolewe    ili kupata    mazao  mengi   na  bora.

Kumwagilia.

Zao    la  bilinganya     hustawi   vizuri   likipata   maji  ya  kutosha.  Umwagiliaji     ufanyike    kila  siku    asubuhi  na  jioni  kutegemea  hali    ya  hewa.

Kuzuia    Wadudu    Waharibifu   na  Magonjwa.

Wadudu    Waharibifu:

Vivyatomvu      wa  Bilinganya   (Eggplant   Lacebugs)

Wadudu    hawa    hushambulia   zaidi    sehemu  ya   chini  ya  jani.    Hufyonza  utomvu   wa majani   na  kusababisha   majani    kuwa   na   mabaka   meupe  au  njano.     Mashambulizi     yakizidi   majani    huanguka  chini.    Vinyatomvu    wanaweza    kuzuiwa  kwa    kunyunyizia     moja  ya  dawa   zifuatazo;-

Deltamethrin   (Decis), Dimethoate  (Sapa  Dimethoate)   Fenvalerate (Sumicidin),  Lambda  - Cyhalothrin (Karate).

Vidukari   au  wadudu   mafuta  (Cotton    Aphids)

Hawa  ni    wadudu     wadogo     wenye     rangi    nyeusi.   Hushambulia    majani  machanga  na    kuyasababisha     kudumaa   na  kukunjamana.    Zuia   wadudu   hawa     kwa   kutumia    mojawapo ya  dawa   zifuatazo;-

Dimocron  50%  E.C,   Lambda  - Cyhalothrin  (Karate) Dichlorvos  (Nogos).

Utiriri   wa  Mimea  (Red    Spider   Mites).

Ni   vidudu   vidogo    vyenye    rangi   nyekundu   iliyoiva. Hushambulia     majani  kwa   kufyonza    utomvu.  Majani   yaliyoshambuliwa    huonyesha    utando    kama   wa  buibui.    Mashambulizi   yakizidi    mea   hudumaa,  majani   hukauka    na   hatimaye   hufa.

Utiriri     unazuiwa    kwa    kutumia     dawa  zifuatazo;-   Acrex,  Karathane 25%   W.P,  Dimethoate,   Ekalux,  Kelthane.

Minyoo    Fundo   (Root    knotnematodes).

Wadudu     hawa   hushambulia  mizizi.    Hutoa  kinyesi    ambacho  ni  sumu  kwa    mmea.    Sumu  hii    husababisha  mizizi    kuwa  na  nundu  kama    ya  mizizi  ya  maharagwe.   Mashambulizi   yakizidi    mmea   hudumaa,  hunyauka    na  hatimaye  hufa.

Njia   ya  kuzuia  wadudu   hawa  ni  kubadilisha  mazao   kwa  mfano  baada  ya  kuvuna   zao  hili,  zao  linalofuata   lisiwe  la  jamii  moja   na   bilinganya   kama  vile  nyanya,  pilipili  na   viazi  mviringo.  Pia   dawa  aina    ya   Carbofuran   (Furadan)   inaweza    kutumika.

Magonjwa:

Mnyauko  Bakteria  ( Bacterial  Wilt).

Ugonjwa      huu  husababishwa    na   backteria.   Mmea    ulioshambuliwa   hunyauka   ghafla    hasa  wakati    wa  jua  kali.

Mnyauko   bacteria    unaweza    kuziuwa  kwa   kubadilisha  mazao    shambani.   Endapo    ardhi  itashambuliwa      na   ugonjwa    huu   zao   la   bilinganya   lisipandwe    katika  eneo   hilo   kwa  muda    wa  miaka   mitatu  hadi  mitano.

Njia   nyingine    ni  kupanda    aina  za   bilinganya   kama  vile  Matale,  Kopek  na   Rosita   ambazo   huvumilia  mashambulizi  ya  ugonjwa   huu.

Phomopsis  Vexans:

Ugonjwa     huu     husababishwa    na   bacteria   na  kushambulia    majani,   shina    na   matunda.

Verticillium   Wilt.

Huenezwa     na  maji   na    husababisha    mmea   kudumaa,    majani   kukunjamana  na   kuanguka.

Magonjwa   ya   Phomopsis   vexans   na    Verticillium   Wilt  yanaweza  kuzuiwa  kwa   kung’oa    ma  kuchoma    moto    mimea     iliyoshambuliwa,   kubadilisha  mazao,  na  kuweka    shamba   katika  hali    ya  usafi   wakati  wote.

KUVUNA:

Bilinganya     huanza    kutoa    matunda    yaliyokomaa  baada   ya  miezi  miwili   hadi  mitatu   tangu    kupandikiza.    Uvunaji    huendelea   kwa   muda     wa  zaidi  ya   miezi  minne    na  hauna  budi   ufanyike    mapema   mara  matunda    yanapokomaa.   Matunda   yaliyokomaa    sana  hayafai      kulimwa   kwa  sababu   huwa  na  kambakamba    na  mbegu  zilizokomaa.

Vuna    mara  mbili   au   tatu   kwa  wiki,   kwa  kutumia   kisu   kikali  ili    usiumize     matunda.

 MAVUNO:

Kwa  kawaida     zao   hili     huzaa    sana   iwapo   limetunzwa    vizuri.    Shamba     lililotunzwa    vizuri    linaweza    kutoa   mavuno   tani  50  hadi   60   kwa  hekta.    Hata  hivyo    mavuno   mengi hutegemea    aina  ya    bilinganya,  umwagiliaji    na  rutuba  ya   udongo.